ลักษณะกายภาพของเมืองโบราณหริภุญไชย เมืองโบราณหริภุญไชย ตั้งอยู่บริเวณตําบลในเมือง อําเภอเมืองลําพูน จังหวัดลําพูน ที่ตั้งตามพิกัดภูมิศาสตร์ เส้นรุ้งที่ 18˚ 3416˝ เหนือ และเส้นแวงที่ 99˚ 0023˝- 99˚ 0046˝ ตะวันออก สภาพทั่วไป มีลักษณะเป็นเมืองโบราณ ที่ตั้งอยู่บนฝั่งตะวันตกของแม่น้ํากวง ผังเมืองเป็นรูปสี่เหลี่ยมคางหมูมุมมน มีคูน้ําคันดินล้อมรอบชั้นเดียว วางตัวตามแนวทิศเหนือ-ใต้ ความกว้างของตัวเมืองด้านทิศเหนือประมาณ 440 เมตร ส่วนด้านใต้กว้างประมาณ 550 เมตรและความ ยาวตามแนวทิศเหนือ -ใต้ประมาณ 1,000 เมตร ภาพที่ 1 เมืองโบราณหริภุญไชย ด้านทิศตะวันตก “ภาพเมืองโบราณหริภุญไชย, พ.ศ. 2551,” ภาพจากพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย ปัจจุบันกําแพงเมืองส่วนใหญ่ถูกทําลายเปลี่ยนสภาพหมดแล้ว แต่ยังคงหลงเหลือใหญ่ เห็นบ้าง ทางด้านทิศเหนือตรงบริเวณประตูช่างสี และทางด้านทิศตะวันตกตรงบริเวณประตูมหาวัน ส่วนร่องรอยของคูเมืองยังคงปรากฏอยู่เกือบรอบเมือง เว้นแต่ทางด้านทิศตะวันออกเท่านั้นที่ใช้ลําน้ํากวงเป็นปราการธรรมชาติแทนคูเมือง ภายในตัวเมืองเป็นสถานที่ตั้งของสถานที่ราชการ อาคารพานิชย์และบ้านเรือนราษฎร อาศัยอยู่อย่างหนาแน่น โบราณสถานที่สําคัญที่ตั้งอยู่บริเวณกลางเมือง คือ พระธาตุหริภุญชัยและ สุวรรณเจดีย์ ซึ่งประดิษฐานอยู่ภายในวัดพระธาตุหริภุญชัย ส่วนเจดีย์เชียงยันประดิษฐานอยู่ภายนอกกําแพงวัด บริเวณโรงเรียนเมธีวุฒิกรหรือคณะเชียงยันเดิม ส่วนโบราณสถานบริเวณนอกคูเมืองด้านทิศเหนือมีวัดพระคงฤาษี ทิศตะวันออกมีวัดพระยืนและวัดดอนแก้ว ทิศใต้มีวัดกู่ละมัก และ วัดประตูลี้ ส่วนโบราณสถานที่สําคัญทางด้านทิศตะวันตกคือวัดจามเทวีหรือวัดกู่กุด มีเจดีย์กู่กุด หรือสุวรรณจังโกฏิเจดีย์และรัตนเจดีย์ประดิษฐานอยู่ภายในวัด ภาพที่ 2 เมืองโบราณหริภุญไชย ด้านทิศใต้ “ภาพเมืองโบราณหริภุญไชย, พ.ศ. 2551,” ภาพจากพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย.