…Το νυφικό φουστάνι είναι μεταξωτό ή μαλλινομέταξο, βαρύ, σε πυκνή και γυαλιστερή ύφανση. Δεν σχηματίζει κανάλια, όπως τ’ άλλο, μόνο απλώνεται φαρδύ σχηματίζοντας πλατιές και φουσκωτές πτυχές. Είναι μακρύ και σέρνεται, σαρώνει τις ρούγες. Κάτω στο γύρο του είναι ραμμένα περιφερειακά πλατιά χάρτζα, αστραφτερά, χρυσαφένια. Στολισμένη με χάρτζα και κεντήματα είναι και η καμπζέλα του φουστανιού καθώς και ο γύρος των μανικιών. Τα χρώματα που προτιμούσαν για τα νυφικά φορέματα ήταν: Το παγωνί, το καναρινί, το μελιτζανί, το τριανταφυλλί, το λαδί, το θαλασσί, το ροζ και το ουρανί. Τη χάρη, ωστόσο, και τον αέρα της αρχοντιάς τη δίνει στο νυφικό ο τσουμπές, ένας επενδύτης, που σκεπάζει τους ώμους και τις πλάτες, κατεβαίνει ως κάτω στα πόδια και σέρνεται απλωτός με καλοσιδερωμένα κανάλια – πιέτες. Είναι κατακόρυφα ανοιχτός και δεν κουμπώνει πουθενά. Τον τσουμπέ της νύφης κατά τη συνοδεία της για το στεφάνωμα, και κατά τη διάρκεια του στεφανώματος, τον κρατάνε πίσω δυο σερνικά παιδιά και για να μη λερώνεται, αλλά και για να κάμει σερνικά παιδιά. Νύφη χωρίς τσουμπέ δε γίνεται. Τα μανίκια του τσουμπέ (που δείχνουν αιγαιοπελαγίτικη επίδραση) είναι κοντά και περίεργα. Φτάνουν λίγο πιο πάνω από τους αγκώνες. Στην κλείδωση του ώμου είναι φουσκωτά κι από κει και κάτω, στενά και εφαρμοστά. Στο στένωμα των μανικιών υπάρχουν ωραιότατες διακοσμήσεις με χάρτζα, πάλι, μεταξογάιτανα και χρυσά σιρίτια. Ωραιότατο είναι και το κέντημα της πλάτης στον τσουμπέ. Όλη η επιφάνεια από τους ώμους μέχρι τη μέση κολυμπάει στο μετάξι και στη χρυσοκλωστή. Το σχέδιο είναι πολυσύνθετο, φαρδύ πάνω, στενό κάτω. Τέλος, πρέπει να σημειώσουμε πως ο τσουμπές που ήταν πολύ ανοιχτός μπροστά χωρίς να κουμπώνει πουθενά, στολιζόταν μ’ όμορφο χρυσό ή ασημένιο χάρτζο σ’ όλο το μήκος της περιφέρειάς του. Το χρώμα του τσουμπέ είναι συνήθως το ίδιο με το χρώμα του φορέματος. Τα χρώματα που προτιμούσαν ήταν το τριανταφυλλί, το κόκκινο, το μελιτζανί, το καναρινί, το ουρανί, το θαλασσί και σπανιότερα το μαύρο και το άσπρο. Εντυπωσιακό και πανέμορφο επίσης στολίδι της νυφικής φορεσιάς είναι η σπαλέτα. Η νυφική σπαλέτα είναι από καθαρό μετάξι, πλούσια, αστραφτερή, με πλήθος ξεχυτά και καφασωτά κρόσσια. Από μέσα το καμπζέτο κολπώνει φανταχτερά το στήθος και πάνω στο ξεχωριστό νυφικό στηθομάντιλο, φιγουράρουν τα χρυσαφικά: σπίλες, ποντάλια, καρφοβελόνοι, αλυσίδες, καρδιές κ.λπ. Υπέροχο επιστέγασμα της νυφικής στολής είναι το φέσι. Το φεσάκι αυτό που μοιάζει σαν αναποδογυρισμένο πιατάκι μας θυμίζει τα βλάχικα φεσάκια. Οι νύφες το φορούν στραβά και πάντα στο αριστερό μέρος έτσι που να πιάνει ένα κομμάτι της χωρίστρας και να σκεπάζει λίγο το μέτωπο. Η διάμετρός του είναι γύρω στα 15-20 εκατοστά. Η παρουσία του είναι διακοσμητική και φοριέται μονάχα από τη νύφη την ημέρα του γάμου, ή όσες φορές θα ξαναφορέσει τα νυφικά. Το φέσι το συναντάμε από τις αρχές του Ι9ου αιώνα σε προικοσύμφωνα και καταγραφές. Είναι χρυσοκέντητο και όμορφα στολισμένο. Το χρώμα της πρώτης του επιφάνειας είναι μαύρο σε ύφασμα βελούδινο. Πάνω στη βελούδινη επιφάνεια κεντούσαν με χρυσοκλωστές, ασημοκλωστές, χρυσογάιτανα και σιρίτια και σχημάτιζαν άνθη, φύλλα και διάφορες γραμμικές συνθέσεις. Το πιο όμορφο και χαρακτηριστικό κόσμημα που στολίζει το φέσι είναι η τρέμουλα. Μια μετάλλινη δηλαδή βέργα ως 10 εκατ., το λεγόμενο κοτζί, που στέκει όρθιο στην άκρη του φεσιού. Στην κορυφή του ο μετάλλινος μίσχος έχει ένα άνθος με δυο-τρία φύλλα χρυσά, πλουμισμένα με διαμαντόπετρες. Καθώς κινείται η νύφη, το κοτζί τρέμει ελαφρά και στραφταλίζει. Πάνω από το φέσι μπαίνει το νυφικό αραχνοΰφαντο κεντητό κεφαλοπάνι, που Πέφτει πλούσιο και στραφτερό στις πλάτες και στους ώμους. Στο γύρο του ο χρυσός μέρλος του δίνει μεγαλοπρέπεια. Στ’ αυτιά η νύφη φορεί όμορφα σκουλαρίκια με πολύτιμες πέτρες. Κόσμημα του αυτιού είναι και οι μπόκολες, Πιο μικρές από τα σκουλαρίκια. Κοσμήματα κρεμούσαν και στο λαιμό με χρυσή αλυσίδα (καρδιές κ.λπ.) στολισμένα με χρωματιστή πέτρα. Τελευταία φορούν και άσπρα γάντια στα χέρια τους. Τη νύφη τη στολίζει η στολιδατόρισσα, που επικρατέστερα λέγεται φκιάστρα, γιατί φκιάνει τη νύφη από την αρχή ως το τέλος: Τη λούζει, τη ντύνει και τη χτενίζει, σηκώνοντας τις κοτσίδες της στεφάνι στην κορφή της κεφαλής της. Τη νυφική στολή συνήθως τη δανείζονται. Πολλές όμως έχουν τη δική τους, που ή την αγόρασαν ή την πήραν προίκα από τη μάνα τους. Τη φορούν την Κυριακή του γάμου κι ακόμα δύο Κυριακές. Την πρώτη Κυριακή μετά το γάμο, που γίνονται τα πιστρόφια και την μεθεπομένη Κυριακή, που πάει στην εκκλησία και δέχεται απολείτουργα στο σπιτικό της τους γονείς της, που της ανταποδίδουν την επίσκεψη. Μπορεί όμως να την ξαναφορέσει και σαν παράνυφη σε γάμο συγγενούς της. Τα νυφικά τα ‘ραβαν και τα κεντούσαν οι ράφτρες. Επιτήδειες και αξιοχέρες γυναίκες. Δούλευαν με πολύ κέφι, αδιαφορώντας για το μόχθο τους κι έβαζαν στη φορεσιά την προσωπική τους σφραγίδα…* * Το κείμενο είναι απόσπασμα από το βιβλίο του Πανταζή Κοντομίχη «Η Λευκαδίτικη Λαϊκή Φορεσιά από τον 17ο αιώνα ως τα μέσα του 20ου». Έκδοση ΕΟΜΜΕΧ, 1989 Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες είναι του 1957 και περιλαμβάνονται στο λεύκωμα που εξέδωσε το 2012 το βιβλιοπωλείο Τσιρίμπαση με τίτλο: «Λευκάδα αλισάχνη στα ίχνη της ζωής μας», ISBN: 978-960-99166-2-2 πηγή